Nghề rèn truyền thống ở Hiệp Hòa

Đã từng có một thời, hầu hết các nông cụ sản xuất và những dụng cụ được sử dụng trong đời sống hàng ngày bằng sắt thép được làm từ đôi bàn tay của người thợ rèn. Và xã Hiệp Hòa, TX Quảng Yên là nơi có xóm Lò Cày, chuyên rèn các nông cụ, dụng cụ sản xuất như thế. Ngày nay, với sự phát triển của xã hội, các sản phẩm thủ công dần được thay thế bằng những sản phẩm làm từ máy móc, và xóm Lò Cày xưa, nay chỉ còn vài hộ gia đình còn giữ được nghề rèn truyền thống.

Đến khu 12, xã Hiệp Hòa, TX Quảng Yên, tìm hiểu về nghề rèn truyền thống, chúng tôi có dịp gặp gỡ, trò chuyện với ông Vũ Văn Vinh, một trong những người thợ cả còn giữ nghề và theo nghề đã gần 50 năm.

Ông bảo, nghề rèn là một nghề vất vả. Người thợ rèn hay những thợ phụ quai búa, đập đều phải có sức dẻo dai để làm việc từ hừng đông cho đến chiều tối. Người thợ cả là linh hồn của lò rèn, vừa có tính kiên nhẫn vừa khéo tay. Người thợ cả thường có tuổi trung niên, bởi quá trình học việc và trở thành thợ cả phải trải qua nhiều năm, tích luỹ nhiều kinh nghiệm cho tay nghề.

Mỗi công đoạn rèn đều cần sự tỉ mỉ, khéo léo của người thợ.

Trong gian nhà rộng chừng hơn 20m2 là nơi làm việc của ông Vũ Văn Vinh và 2 người thợ khác từ năm 1987, tiếng búa nện chát chúa, tiếng mài kim loại, ánh lửa than là những âm thanh và hình ảnh quen thuộc trong cuộc sống thường ngày.

Ông Vũ Văn Vinh cho biết, để làm ra một sản phẩm rèn thủ công, người thợ cần trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ, đòi hỏi sự kiên nhẫn và khéo léo. Đầu tiên là lựa chọn nguyên liệu, cắt sắt tạo hình sản phẩm, nung, đập, tôi luyện cho tới khi định hình sản phẩm, sau đó mài giũa và tra cán. Bắt đầu từ lúc chọn nguyên liệu cho đến khi tra cán, mài cán, khâu nào cũng đòi hỏi những bí quyết riêng thì mới tạo được 1 sản phẩm sắc bén. Than để đốt lửa rèn cũng phải lựa chọn loại than nặng lửa, có nhiệt độ cao thì rèn mới tốt.

Cũng như nhiều thợ cả khác trong làng, ông Vinh học nghề rèn của ông cha mình, từ năm ông 13-14 tuổi, đến nay ông đã 62. Đây là một nghề nặng nhọc, vất vả, nên người thợ làm đến năm 60 tuổi là đã qua cái tuổi sung sức với nghề.

Vậy nhưng để kế tục nghề rèn hiện ở xã Hiệp Hòa không còn mấy người. Khoảng chục năm trước, toàn xã có khoảng chục lò rèn của các gia đình, nhưng hiện nay chỉ còn khoảng 3-4 lò là thường xuyên đỏ lửa. Ông bùi ngùi kể: Tôi đã từng dạy nghề cho 4 đến 5 thợ trẻ nhưng chỉ được một thời gian ngắn là họ cũng dần tìm việc khác ít nặng nhọc hơn.

Trung bình một ngày, một người thợ cả có nhiều năm kinh nghiệm như ông Vinh rèn được 10 sản phẩm trong khoảng từ 8 đến 10 tiếng làm việc liên tục. Những con dao, chiếc cuốc, cái liềm ra đời từ lò rèn của ông Vinh thường có độ bền cao hơn hẳn những sản phẩm làm công nghiệp trên thị trường. Vì vậy mà khách hàng đã dùng sản phẩm của ông đều rất tin tưởng, dù giá thành cao hơn các sản phẩm được sản xuất công nghiệp.

Để đa dạng hoá sản phẩm, từ 10 năm trở lại đây, ông Vinh đã sản xuất thêm sản phẩm lưỡi dao máy nhiều kích cỡ, sử dụng cho các loại máy cắt, máy xay sinh tố, xay giò chả. Mặt hàng này đang có nhu cầu lớn trên thị trường nên sản xuất đến đâu, tiêu thụ đến đó.

Ông Vũ Văn Vinh giới thiệu những sản phẩm trong lò rèn của gia đình.

Gần đây, một số loại máy cắt, máy mài cũng được ông đưa vào sử dụng để rút ngắn thời gian gia công, tiết kiệm sức lao động và tăng năng suất lao động lên đáng kể. Dù vậy, ông Vinh còn ước mơ mua được chiếc búa máy, và tập hợp những người thợ đã bỏ nghề để làm sống dậy một làng nghề đã vang danh một thời, từng tham gia rèn đúc vũ khí cho bộ đội chiến đấu...

Nói về nghề rèn với tình yêu và nhiệt huyết, ông Vinh vẫn không nguôi trăn trở việc giữ nghề và truyền nghề. Mong rằng ước mơ của ông Vinh sẽ sớm thành hiện thực, để nghề rèn vẫn mãi trường tồn cùng thời gian và góp phần giữ gìn một nét văn hóa đặc sắc của mảnh đất này...


(Nguồn baoquangninh.com.vn)